Kitre Bebek
Kitre bebek, yabani bir dikenin öz suyu olan kitre ve pamuk kullanılarak yapılan bir oyuncaktır.
İsmini ham maddesi kitreden alan bu sanat, ülkelerin kültürünü yansıtmaktadır. Türk - İslam sanatları içinde yer alan bu sanatın tarihi çok eskilere, M.Ö. 200’lü yıllara dayansa da ülkemizde sadece bir asırdır yapıldığı görülmektedir. İlk kitre bebek Türkiye’nin ilk kadın sanatçılarından Zehra Müfit tarafından yapılmıştır.
Folklorik Kitre bebek; ülkelerin geçmişten bugüne kadar olan yaşam tarzlarını, gelenek ve göreneklerini gözler önüne seren ve kullanılan folklorik kıyafetlerle kültürünü tanıtan bir sanat dalıdır. Kitre bebekleri oyuncak bebeklerden ayıran belli başlı özelliklerin arasında darbelere dayanıklı olmamasıyla üretim sürecinin oldukça zor ve uzun olması yer almaktadır. Ayrıca heykeltıraş usullerine göre çalışılıyor olması en temel özelliklerinden biridir. Bu sebeple de sanat değeri yüksek olan kıymetli eserlerdir.
Kitre bebeklerin yapımında; pamuk, tahta, kumaş gibi malzemeler kullanılmaktadır. Ayrıca hiçbir yerinde kalıp kullanılmaksızın elle şekil verilerek çalışılmaktadır.
Her bebek katmanlar halinde yapılan çalışmanın ürünü olarak ortaya çıkmaktadır. İlk olarak baş kısmı sonrasında eller ve parmaklar ayrı ayrı çalışılarak yapılmaktadır. Kitre bebek yapımında iki farklı teknik kullanılmaktadır. Bu tekniklerden ilkinde başa geçirilen kumaş gerilerek, bebeğin yüz hatları iğne ile şekillendirilmektedir.
İkinci teknikte ise yüz ile baş kısmının oluşturulmasında tel ve pamuk kullanılır. Pamuklar kitre ile teller üzerine yapıştırıldıktan sonra kurumaya bırakılır. Son olarak kuruyan pamukların boyanması işlemine geçilir.
Son aşama olarak ise kendi döneminin kumaş ve kalıp özelliklerine sadık kalınarak provalı giyim usulüne uygun olarak kıyafetler üzerinde çalışılmaktadır.
Kitre bebek sanatının en güzel örneklerini ise bugün bir Turing işletmesi olan Sultanahmet’teki İstanbul Sanatları Çarşısında bulmak mümkündür.
Sanatçılarımızın yapmış olduğu eserlerden örnekler;
İstanbul Sanatları Çarşısı’nda Kitre Bebek sanatını icra eden sanatçılarımız;
Lütfiye Batukan
1986 yılından beri İstanbul Sanatları Çarşısı’nın kâdim sanatkârlarından Lütfiye Batukan, Kitre Bebek sanatının günümüzde icrasına vesile olan önemli işlere imza atmıştır. Bin kişilik küçük dev ordunun yaratıcısı Lütfiye Batukan'ı bugüne getiren yaratıcılığı, hayal gücü ve azmi olmuştur.
Akşam Kız Sanat Okulu'nda tekniğini öğrendiği bebek çalışmaları, 1960 yılında olgunlaşmaya başlamıştır. Tarihi ve gelenekli kıyafetler üzerine yaptığı araştırmaları bebeklerde uygulamış ve ilk kişisel sergisini 1977 yılında Ankara'daki Fransız Kültür Merkezi'nde açmıştır.
1986 yılında Türkiye'de ilk kez gerçekleştirilen "Milli Kıyafetli Bebek Yarışması"nda birincilik ödülü alan Batukan, faaliyetlerini İstanbul Sanatları Çarşısı’nda devam ettirmektedir.
Selma Kadriye Yurtlu
Selma Kadriye Yurtlu, 1961 yılında Edirne’de doğmuştur. Kitre Bebek sanatını usta – çırak ilişkisiyle öğrenen Yurtlu, 29 seneden beri bebek yapım çalışmalarına devam etmektedir. Aynı zamanda 19 senedir tezhip ve minyatür sanatlarını da icra etmektedir.
Sanat hayatı boyunca çeşitli sergilere katılmıştır.
Severek tercih ettiği kitre bebekler arasında; “emek veren kadın figürleri” bulunan Yurtlu, yaptığı bebeklerin yüz ifadelerine duygu katmayı sanatının önemli noktalarından biri olarak görmektedir.